වංසකතා හතරෙහිම පොදුවේ බුදුන් වහන්සේ තුන් වරක් ලක්දිවට වැඩම කිරීම පිළිබඳව සඳහන් වේ. ඊට අමතරව ලක්දිව ජනාවාස ඇතිවීම සම්බන්ධවද වෙනස් වෙනස් කතා පුවත් ඉදිරිපත්කර තිබේ. විජය ලංකාවේ රාජවංශයේ ආරම්භකයා ලෙස මේ සියල්ලේම දක්වා ඇති අතර එතැන් පටන් පණ්ඩුකාභය දක්වා රාජවංශය දක්වා ඇත. මහාවංසයෙන් වගු රට කළිඟු රජුගේ දුව සිංහයෙක් හා සංවාසයෙන් සිංහබාහු හා සිංහ සීවලී නමින් දරුවන් දෙදනෙකු ලැබුණු අතර පසු කාලයේ සිංහබාහු තම පියා වූ සිංහයා මරා දැමීමෙන් පසුව සිංහ සීවලී සමඟ විවාහ වී ලාට රට රජ බවට පත්ව රාජ්‍යය කළේය. ඔවුන්ට උපන් දරුවන්ගෙන් වැඩිමල් නිවුන් දරුවන් වූ සුමිත්‍ර හා විජය අතරින් විජය දාමරිකයෙක් වූ නිසා නැව් නංවා පිටුවහල් කිරීමට සිදුවිය. එසේ පැන්නූ විජය ලක්දිවට පැමිණ මෙහි සිටි යක්ෂ ගෝත්‍රිකයන් මරා දමා රාජ්‍යත්වයට පත් විය. දීපවංසයේ, පූජාවලයේ, රාජාවලියේ දැක්වෙන්නේ ද මෙම පුවතමය. විජයට පසුව උපතිස්ස ඇමතියා තාවකාලිකව රාජ්‍යය පාලනය කළේය. ඉන් පසුව පණ්ඩුවාසදේව හා ඔහුගේ පුත් අභය යන අය රාජ්‍යය කළේය. පණ්ඩුකාභයගෙන් ඇරඹෙන අනුරාධපුර යුගය ඉන් පසුව උදාවේ.
වංසකතා ඇසුරෙන් ගොඩනැගෙන අනුරාධපුර යුගයේ දේශපාලන ඉතිහාසය (සංක්ෂිප්තව)
පකුණ්ඩකඬ යන නම දීපවංසයේ පණ්ඩුකාභය හැඳින්වීමට දී ඇත. පණ්ඩුකාභය නම තැබුවේ මුත්තනුවන්ගේ හා දෙවන මමාගේ නම් එක්කර යැයි මහාවංසයේ එයි. ඒ අනුව අභය මාමා මුල් කාලයේ සිටම පණ්ඩුකාභය සම්බන්ධව මධ්‍යස්ථව කටයුතු කළ බව අනුමාන කළ හැකිය. ඔහු මැරීමට මාමාවරු යෙදු විවිධ උපක්‍රමත් කුමරු ඒවායින් ගැලවුනු ආකාරයත් මහාවංසය පවසයි. විජයගෙන් ඇරඹෙන ලංකා ඉතිහාසයේ රාජ්‍යත්වය සම්බන්ධව ඇතිවූ මුල්ම ගැටුම මෙයයි. 16 වැනි වියේදී පණ්ඩුල බමුණාගේ ඉගැන්වීම් හා සහය යටතේ මාමාවරු මරා රජ වීමට අවශ්‍ය කටයුතු සංවිධානය කළ ආකාරය දීපවංසයට වඩා සවිස්තරව මහාවංසයේ සඳහන්වී ඇත. මාමාවරුන්ට එරෙහි සටනේ දී පණ්ඩුකාභය කුමරුට යක්ෂ ගෝත්‍රික සහය හිමිවුනා යුද්ධ ආරම්භකර මාමාවරු 7 ක් මරා අවුරුදු 20 දී අනුරාධපුර රජවුනු බවයි දීපවංසයේ ඇත්තේ. මහාවංසයේ මාමාවරු 8 දෙකේ මැරූ බවත් රාජාවලියේ මාමාවරු 9 දෙනෙක් මැරූ බවත් සඳහන් වේ. පසුව 37 වන වියේදී රාජ්‍යත්වයට පත් වුනා. අනුරාධපුරය ප්‍රථම වතාවට ලක්දිව අගනගරය බවට පත්වුණා. අභිෂේකයෙන් දස වසරකට පසුව ලංකාවේ ග්‍රාම හා නගර වීදි සටහන් කළා. පණ්ඩුකාභය යකුන්ගේ හා මිනිසුන්ගේ උපකාරයෙන් වසර 70 ක් රජ කළ බව දීපවංසයේ ඇත. පූජාවලියෙහි මුලින්ම සුළුවසේ හා මහාවසේ රජවරුන්ගේ රාජ නාමාවලිය දක්වා ඇත. ඊට පසුව සංෂිප්තව රජවරුන් ගැන දක්වා ඇති අතර එම විස්තරය ආරම්භ වන්නේ සිරිලක සත්වනුවැ ඉපැදී පින්වක් වූ දේවානම්පිය තිස්ස රජුගෙනි. එතෙක් සිටි රජුන් ගැන සඳහන් නොවේ.
පණ්ඩුකාභය ගෙන් පසුව රාජ්‍යත්වයට පත් වුනේ ඔහුගේ පුතා වූ මුටසිව කුමරුය. ඔහු වසර 60 ක් රජකළා. නමුත් රාජාවලියේ පණ්ඩුකාභයට පසු රජ වූ බව දක්වන්නේ ඔහුගේ පුතා වූ ගණතිස්ස නැමැත්තෙකි. ඔහු වසර 40 ක් රජ කර ඇති අතර මුටසිව දක්වා ඇත්තේ ගණතිස්සගේ පුතා ලෙසය. වෙනත් වංසකතාවල එවැන්නක් දක්නට නැත. ඔහුගේ ඇවෑමෙන් ධර්මාශෝක රජුගේ අභිෂේකයෙන් සතළොස්වන වසරේ හේමන්ත සෘතුවේ දෙවන මස දෙවන පෑතිස් (ක්‍රි:පූ 250-210) රජ වුණු බව මහාවංසයේ ඇත.
දේවනම්පිය තිස්ස මුටසිව රජුගේ දෙවන පුතාය. දීපවංසයේ ඔහුගේ සහෝදරයින් දස දෙනාගේ හා සහෝදරීයන් දෙදනාගේ නම් සඳහන් වෙනවා. වැඩිමහල් සහෝදරයාට රාජ්‍යත්වය හිමිනොවුනේ ඇයිද කියා වංසකතාවල සඳහන් නොවේ. මෙතුමාගේ කාලයේ දී ඉන්දියාව සමඟ පැවත් දේශපාලනික සම්බන්ධතාවයේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස මෞර්ය අභිෂේක ක්‍රමය ලංකාවට ලැබුනා. දේවනම්පිය තිස්ස රජු වසර 40 ක් රජ කළා.
ඊට පසු ඔහුගේ සහෝදර උත්තිය රජවී දස වසරක් රාජ්‍යය විචාළේය. ඔහුගේ ඇවෑමෙන් ඔහුගේ සහෝදර සිව හෙවත් මහාසිව රජවුණා. ඔහුගේ රාජ්‍ය කාලය ද වසර දහයකි. ඔහු ඇවෑමෙන් සූරතිස්ස රජවී දස වසරක් රජකළා. නමුත් රාජාවලියේ ඇත්තේ දේවනම්පිය තිස්සට පසු ඔහුගේ සහෝදරයන් වූ සූරතිස්සත් ඉන් පසු උපතිස්සත් වසර 10 බැගින් රජකළ බවය. මහාසිව ගැන සඳහන් නොවේ. දේවනම්පිය තිස්සගේ සහෝදරයෙකු වූ මහානාග රුහුණු රජ පෙළපත හා සම්බන්ධ වුනු ආකාරයත් එහි සඳහන් වේ. රුහුණේ රජවරු නිතිපතා අනුරාධපුරයට කප්පම් දුන් බවත් රාජාවලිය පවසයි. එය සත්‍යයක් නම් දේවනම්පිය තිස්ස රාජ්‍ය කාලයේ දී ද රුහුණ අනුරාධපුරට යටත්ව තිබෙන්නට ඇත. සූරතිස්ස රජු සමයේ ලංකාවට අසුන් ගෙනා සේන ගුත්තික නැමති ද්‍රවිඩ අශ්වචාරීන් දෙදනෙක් රජු මරා වසර 12 ක් රට පාලනය කළ බව දීපවංසයේ සඳහන් වේ. සේන ගුත්තික රාජ්‍ය කාලය මහාවංසයේ හා රාජාවලියේ ඇත්තේ වසර 22 ක් ලෙසය. අනුරාධපුර යුගයේ දී එල්ල වූ පළමු විදේශ ආක්‍රමණය මෙය වන අතර ප්‍රථම වතාවට ද්‍රවිඩ පිරිසකට අතට රාජ්‍ය බලය ගියේ ද මේ අවස්ථාවේදීය. ඉන් පසුව අසේල ඔවුන් මරා වසර 10 ක් රජකළා.
ඉක්බිති අසේල මැරූ එළාර නැමති ද්‍රවිඩ රජු වසර 40 ක් රාජ්‍ය පාලනය කළේයැයි දීපවංසය පවසයි. නමුත් මහාවංසයේ සඳහන් වන ආකාරයට එළාර වසර 44ක් රජකළා. එකළ රුහුණේ පාලක කාවන්තිස්ස එළාරට කප්පම් දුන් බව රාජාවලියේ සඳහන් වේ. දුටු ගැමුණු අභා (ක්‍රි:පූ 161-137) රජ එළාර මරා සිංහල රට එක් කර 24 වසරක් රජකළා. පළමු වතාවට ලංකාව එක් සේසත් කළා යන අදහස ඇතිවුණා. දුටු ගැමුණු රජු රාජ්‍යත්වයට පත් වීම දක්වා මහානාග ගෙන් ඇරඹි රුහුණු රජ පරපුර ගලා ගිය ආකාරය මහාවංසයේ විස්තර කර ඇත. දුටු ගැමුණු කුමරු ගේ පියා වූ කාවන්තිස්ස දුර්වල පාලකයෙකු ලෙස මහාවංසයේ දක්වා ඇතත් ඔහුගේ දූරදර්ශී දේශපාලනික සැලසුම් නිසා එළාරට එරෙහිව දුටු ගැමුණුට සටන් කර ජය ගැනීමට පහසු වුණා. කාවන්තිස්සගේ ඇවෑමෙන් රුහුණේ රජකම සඳහා දුටු ගැමුණු හා සද්ධාතිස්ස අතර දේශපාලන අරගලයක් ඇති වුන බව මහාවංසයේ ලියවී ඇත. එය භික්ෂූණ් වහන්සේලා මැදිහත් වී වැළකුවා. දුටු ගැමුණු රජුගේ මරණයෙන් පසුව ඔහුට පුතෙකු සිටිය ද සද්ධාතිස්ස (ක්‍රි:පූ 137-119) රාජ්‍යත්වයට පත්වූවා.
සද්ධාතිස්ස රජු 18 වසරක් රාජ්‍යය ගෙන ගියා. ඔහුගේ මරණයත් සමඟ දේශපාලන අර්බුද ඇතිවුණා. ඇමතිවරු හා භික්ෂූණ් වහන්සේලා එක්ව සද්ධාතිස්සගේ වැඩිමහල් පුතා වූ ලඤ්ජතිස්ස නොසලකා බාල පුතා වූ ථුල්ලත්තන (ක්‍රි:පූ 119) රාජ්‍යත්වයට පත් කළා. ලඤ්ජතිස්ස එය අසා රුහුණේ සිට පැමිණ ඔහු මරා රජ වුණා. ථුල්ලත්තන සිටියේ මාස 1 යි දින 10 යි. ලඤ්ජතිස්ස (ක්‍රි:පූ 119-109) මුල් කාලයේ භික්ෂූණ් වහන්සේලාට එරෙහි පාලනයක් ගෙන ගියත් පසුව තත්ත්වය වෙනස් වුණා. ඔහු වසර 9 ක් හා මාස 8 ක් රජ කළා. ඉන්පසු රජ වුනේ ඔහුගේ මල්ලී ඛල්ලාටනාග (ක්‍රි:පූ 109-103) කුමරුය. 6 වසරක් රජ කළ එම රජු අභ්‍යන්තර කුමන්ත්‍රණයකින් මරා දැමු සෙනෙවියෙකු වූ මහාරට්ඨක රජු බවට පත්වුණා. රාජාවලියේ ලඤ්ජතිස්සට පසු රජ වූ බව සඳහන් වෙන්නේ වලගම්බාය. ලඤ්ජතිස්ස 39 වසරක් රජ කළ බවත් එහි කියවේ. මහාරට්ඨක රජ කළේ එක් දිනක් බවයි දීපවංසයේ ඇත්තේ. පූජවලියේ මහාරට්ඨකගේ කුමන්ත්‍රණය ගැන කිසිවක් සඳහන් නොවේ. එහි ඇත්තේ ඛල්ලාටනාග ගෙන් පසු වලගම්බා (ක්‍රි:පූ 103) රජ වූ බවයි. මහාවංසයේ ආකාරයට මහාරට්ඨක මරා දැමු ඛල්ලාටනාග රජුගේ මල්ලී වූ වලගම්බා රජ්‍ය පාලනය ලබා ගත්තා. ඛල්ලාටනාගගේ පුතා වූ මහා චූලික නම් කුමරු පුත්‍ර ස්ථානයේ තැබූ අතර කුමරුගේ මෑණි වූ අනුලා සිය බිසව කර ගත්තේය.
වලගම්බාට පළමු වතාවේ සිය පාලනය ගෙනයාමට හැකිවූයේ මාස 5 කි. ඔහුට රුහුණේ නකුල නැමති නගරයේ තිස්ස නම් බ්‍රාහ්මණයෙකුටත් මහ තොටට ආ ද්‍රවිඩයන් 7 දෙනෙකුටත් එක්වර මුහුණ දෙන්නට සිදුවුණා. මහාවංසයේ ඇති ආකාරයට වලගම්බා රජු උපක්‍රමශීලීව කටයුතු කර තිස්ස හා ද්‍රවිඩයන් 7 දෙනා (ක්‍රි:පූ 103-89) අතර ගැටුමක් ඇතිකර ඇත. එයින් තිස්ස පරාජයට පත්වී ඇති අතර ද්‍රවිඩයන් පිරිස අනුරාධපුරය ආක්‍රමණය කිරීම නිසා වලගම්බා පළා ගියා. ද්‍රවිඩයන් 7 න් එක් අයෙකු සෝමා දේවිය රැගෙනත් තවෙකෙකු පාත්‍රා ධාතුවත් රැගෙන ඉන්දියාවට යලි පිටත් වුවේය. ඉතිරි ද්‍රවිඩයෝ පස්දෙනා එකිනෙකා මරා ගනිමින් වසර 13 ක් හා මාස 7 ක් පාලනය කළා. අවසාන ද්‍රවිඩ පාලකයා දාඨිය බවයි දීපවංසයේ සඳහන් වෙන්නේ. සැඟව සිටිය අවධියේ වලගම්බාගේ දැඩි ස්වරූපය නිසා ඇමතිවරු සමඟ ආරවුල් ඇති වුණු බවත් භික්ෂූණ් වහන්සේලාගේ මැදිහත්වීමෙන් ඒවා සංසිදවූ බවත් මහාවංසය පවසනවා. පසුව අවසාන ද්‍රවිඩයත් මැරූ වලගම්බා දෙවන වර (ක්‍රි:පූ 89-77) වසර 12 ක් රජ කළා. වලගම්බාට පසු රජ වූයේ ඔහු යටතේ හැදී වැඩුනු ඛල්ලාටනාගගේ පුතු වූ මහා චූලී මහා තිස්ස. (ක්‍රි:පූ 76-62) ඔහු වසර 13 ක් රජ කළ අතර ඔහුගේ මරණයෙන් පසු වලගම්බාගේ පුතා වූ චෝරනාග (ක්‍රි:පූ 62-50) රජ්‍යත්වයට පත්වුණා.
ඔහුව ලෝවැස්සන් එක්ව මරූ බව රාජාවලිය පවසයි. චෝරනාග මිය ගියේ බිසව වූ අනුලා වස දීමෙන් යැයි මහාවංසයේ සඳහන් වේ. නමුත් දීපවංසයේ අනුලා චෝරනාගගේ බිසව යැයි සඳහන් නොවේ. පූජාවලියේ ඇත්තේ අනුලා කුඩා තිස්සගේ බිසව බවයි. එමෙන්ම චෝරනාග කිසිවෙකු විසින් මැරූ බවක්ද නොකියවේ. ඔහුගේ රාජ්‍ය කාලය වසර 12 ක් වූ අතර පසුව රජවූයේ මහා චූලී මහා තිස්සගේ පුතු වූ කුඩා තිස්සය. වසර 3 ක් ඔහු රජ කළ අතර අනුලා ඔහුත් මරා දැමූ බව මහාවංසයේ සඳහන් වේ. ඉන් පසුව අනුලා කිහිපදෙනෙකුටම රාජ්‍යත්වයට පත්වීමට උපකාර කළා. ඒ අතර සිව නම් දොරටුපාලයා අවුරුදු 1 යි මාස 2 ක කාලයකටත්, වටුක නැමති ද්‍රවිඩයා අවුරුදු 1 යි මාස 2 ක කාලයකටත්, දර කැටියා අවුරුදු 1 යි මාස 1 ක කාලයකටත්, නීලිය බමුණා මාස 6 ක කාලයකටත් රාජ්‍යත්වයට පත්කර ඇය විසින්ම වස දී මරා දැමුවා. පූජාවලියේ වාසුබී නැමැත්තෙකුත් ඒ ආකාරයෙන්ම වසරකුත් මාස 1 ක් රාජ්‍යයට පත්කර මරා දැමූ බව සඳහන් වේ. අවසානයේ අනුලා බිසවම (ක්‍රි:පූ 47-42) පාලනය ගෙන ගියා. මෙය අනුරාධපුර යුගයේ කාන්තාවක් රජ වූ ප්‍රථම අවස්ථාවයි. ඇගේ පාලනය මාස 4 ක කාලයක් පැවතියා. ඇය මරා දැමූ මහා චූලී මහා තිස්සගේ පුතෙකු වූ මකලන්තිස්ස (කූටකන්නතිස්ස) (ක්‍රි:පූ 41-19) වසර 22 ක් රජ කළා. ඉක්බිති කූටකන්නතිස්සගේ පුතෙකු වූ අභය හෙවත් භාතිකාභය (ක්‍රි:පූ 19 ක්‍රි:ව 9) රජ්‍යත්වයට පත්වී 28 වසරක් පාලනය ගෙන ගියේය.
භාතිකාභයට පසුව සොහොයුරා වූ මහා දාඨික මහා නාග (ක්‍රි:ව 9-21) රජ වුණා. ඔහුට පසු ඔහුගේ පුතා වූ ආමණ්ඩ ගාමිණී අභය (ක්‍රි:ව 22-31) රජු බවට පත් වුණා. සතුන් නොමැරීමේ රාජ ආඥාවක් මෙතුම ප්‍රකාශයට පත් කළා. වසර 9 කුත් මාස 8 ක් පාලනය ගෙන ගියේය. ඔහු මරා දැමූ මල්ලී වූ කණීරාජාණු තිස්ස (ක්‍රි:ව 31-34) වසර 3 ක් රට පාලනය කළේය. රාජාවලියේ ආමණ්ඩ ගාමිණී අභය රජුගේ සිට වංකනාසික තිස්ස රජු දක්වා රට පාලනය කළ රජවරුන් ගැන සඳහන් නොවේ. කණීරාජාණු තිස්ස ඇවෑමෙන් ආමණ්ඩ ගාමිණී අභය ගේ පුතෙක් වූ චූලාභය (ක්‍රි:ව 34-35) රජ වී වසරක් රාජ්‍යය විචාළේය. ඉන් ඉක්බිති යළිත් කාන්තාවක් බලය ලබා ගත් අතර ඇය ආමණ්ඩ ගාමිණී අභයගේ දියණියක් වූ සීවලී කුමරියයි. (ක්‍රි:ව 35) ඇය මාස 4ක් පාලනය ගෙන ගියාය. ඇයව විවාහ කරගත් ඉලනාග (ක්‍රි:ව 35-44) රජු බවට පත් වුණා. ඔහු රජු වූ වසරේ තිසා වැවට ගිය අවස්ථාවක ලම්භකර්ණ වංශිකයන් හා රජු අතර ආරවුලක් ඇතිවුණු බව මහාවංසයේ සඳහන් වේ. ලම්භකර්ණ වංශිකයන් රජු සිරකළ අතර බිසවගේ උපකාරයෙන් සිරෙන් පැන ඉන්දියාවට පලා ගියා. වසර 3 කින් රුහුණට පැමිණ සේනා සංවිධානය කර ලම්භකර්ණ වංශිකයන් පරදා යළි රජු වී වසර 6 ක් බලයේ සිටියා. ඉලනාගට පසුව පුතෙකු වූ චන්ද්‍රමුඛසිව (ක්‍රි:ව 44-52) අවුරුදු 8 ක් හා මාස 7 ක් බලයේ සිටියා. තිසා වැවේ දී ඔහු මරා මල්ලී යසලාලාක තිස්ස (ක්‍රි:ව 52-59) රජවී වසර 7 යි මාස 8 ක් රාජ්‍ය පාලනය ගෙන ගියේය. සුභ (ක්‍රි:ව 59-65) නැමති දොරටු පාලයා රජු මරා වසර 6 ක් රජකම් කළා.
සුභ නැමති දොරටුපාලයා මරා දැමූ වසභ (ක්‍රි:ව 65-109) අනුරාධපුරයේ ප්‍රාකාරයක් හා දිය අගලක් තැනවූ බව දීපවංසයේ සඳහන් වේ. ඔහු වසර 44 ක් රජ කළා. වසභ ගෙන් පසු රාජ්‍යත්වයට පත් වූයේ ඔහුගේ පුතා වූ වංකනාසික තිස්සය . (ක්‍රි:ව 109-112) තුන් වසරක් ඔහු රට පාලනය කළේය. ඔහුගේ ඇවෑමෙන් පුතා වූ ගජබාහු (ක්‍රි:ව 112-134) රජවී 22 වසරක් රාජ්‍යය කළේය. ගජබාහුගේ රාජ්‍ය කාලයේ ඔහු විසින් සිදුකළ ඉන්දියානු ආක්‍රමණයක් ගැන පූජාවලියේ හා රාජාවලියේ සඳහන් වේ. ගජබාහු එම ආක්‍රමණය දියත් කළේ සිය පියාගේ කාලයේ සොළීන් ලක්දිවට පැමිණ මිනිසුන් අල්ලාගෙන යාමකට පළි ගැනීමක් ලෙසිනි. මහාවංසයේ මෙම පුවත සඳහන් නොවේ. ගජබාහුට පසුව ඔහුගේ බිසවගේ මහලු පියා මහල්ලකනාග (ක්‍රි:ව 134-140) නමින් රජ විය. මහල්ලකනාග වසර 6 ක් පාලනය ගෙන ගියේය. ඔහුට පසුව මහල්ලකනාගගේ පුතා වූ භාතික තිස්ස (ක්‍රි:ව 140-164) රජවී 24 වසරක් පාලනය ගෙන ගියේය. ඔහු ඇවෑමෙන් ඔහු මල් කණිට්ඨ තිස්ස (ක්‍රි:ව 164-192) 28 වසරක් රට පාලනය කළේය. කණිට්ඨ තිස්සගේ පුත් ඛුජ්ජනාග (ක්‍රි:ව 192-194) පියා ඇවෑමෙන් දෙවසරක් රාජ්‍ය විචාලේය. ඛුජ්ජනාග මරාදැමූ සොහොයුරු කුඤ්චනාග (ක්‍රි:ව 194-195) වසරක් රජ කළා. බිසව ගේ සොහොයුරු සිරිනාග (ක්‍රි:ව 195-214) කුමරු කුඤ්චනාග මරා රාජ්‍යත්වයට පත්වී 21 වසරක් පාලනය ගෙන ගියා. ඔහු මිය ගිය පසුව පුතෙකු වූ තිස්ස රජ වුණා. නීතිය පිළිබඳව විශාරදයෙකු වූ නිසා වෝහාරික තිස්ස (ක්‍රි:ව 214-236) නම් විය. ඔහුගේ පාලන කාලය වසර 22 කි. ඔහු ඝාතනය කළ මල්ලී අභයනාග (ක්‍රි:ව 236-244) 8 වසරක් රට පාලනය කළ අතර ඔහු මියයාමෙන් පසු වෝහාරික තිස්සගේ පුතා වූ සිරිනාග දෙවන සිරිනාග (ක්‍රි:ව 244-246) නමින් වසර දෙකකුත්, ඔහුගේ පුත් විජය (ක්‍රි:ව 246-247) වසරකුත් රට පාලනය කළා. මහාවංසයේ එන ආකාරයට මෙකළ රුහුණේ සිට පැමිණි කුමාරවරුන් තිදෙනෙකු විජය රජුගේ රාජ සභාවේ එකට වාසය කර පසුව විජය රජු මරා ජ්‍යෙෂ්ඨත්වය අනුව රජවී ඇත. දීපවංසයේ සඳහන් වන ආකාරයට සිරිනාග රාජ්‍ය සමයේදී පවා මොවුන් රජුට සේවය කර තිබේ.
විජය මැරීමෙන් පසු මුලින්ම රජවුණේ සංඝතිස්ස. (ක්‍රි:ව 247-251) ඔහුගේ හැසිරීමෙන් පීඩාවට පත් වූ මිනිසුන් පිරිසක් වස යෙදූ ජම්බු දීමෙන් රජවී වසර 4 කින් රජු මිය ගියා. ඉන්පසුව සංඝබෝධි (ක්‍රි:ව 251-253) කුමරු රජවී වසර 2 කට පසුව ගෝඨාභය ඔහු මරා රාජ්‍යයට පත් වුනා. රජවීමෙන් පසුව ගෝඨාභය මේඝවර්ණාභය (ක්‍රි:ව 253-266) නමින් ප්‍රකට වූවේය. මහාවංසයේ සඳහන්වන ආකාරයට ගෝඨාභය මිය ගිය දිනයේ රාජ්‍යත්වයට උරුමකම් කිවූ ජෙට්ඨතිස්ස කුමරු වෙනුවට ඔහුගේ මල්ලී වූ මහසෙන් රජ කිරීමට යම් කුමන්ත්‍රණයක් සිදුවිය. එය දැඩිව මර්දනය කළ ජෙට්ඨතිස්ස (ක්‍රි:ව 266-276) කුමරු රජවී වසර 10 ක් සිය පාලනය ගෙන ගියේය.
ඔහුගේ ඇවෑමෙන් මහසෙන් (ක්‍රි:ව 276-303) රාජ්‍යත්වයට පත්වූවා. ඔහු 27 වසරක් පාලනය ගෙන ගියේය. මේ සමඟම දීපවංසයේ අවසානය ද සිදුවේ. මහාවිහාරය සම්බන්ධව රජුගේ ක්‍රියාකලාපය නිසා රජගේ ඇමතිවරයෙකු වූ මේඝවර්ණාභය මලය රටේ සිට කැරලි ගැසීමට සැරසුනත් මහසෙන් රජු හා ඇමතිවරයා අතර ඇති වූ සාකච්ඡාවකින් පසුව තත්ත්වය සංසිදුණි. ඔහුගේ පුත්‍රයා වූ කිත්සිරිමෙවන් (ක්‍රි:ව 303-331) එයින් පසුව රජවී වසර 9 ක් පාලනය ගෙන ගියේය. කිත්සිරිමෙවන්ගේ මල්ලී වූ දෙටුතිස් දෙවන ජෙට්ඨතිස්ස (ක්‍රි:ව 331-340) ලෙස ඔහුට පසුව රජ විය. දෙටුතිස්ගේ පුත්‍රයා වූ බුද්ධදාස (ක්‍රි:ව 340-368) පියා ඇවෑමෙන් රජවී වසර 31 ක් පාලනය ගෙන ගියේය. බුද්ධදාසට පසුව ඔහුගේ පුතා වූ පළමුවන උපතිස්ස (ක්‍රි:ව 368-410) රජවී වසර 42 ක් පාලනය කළ අතර ඔහු මරාදැමූ සොහොයුරු මහානාම (ක්‍රි:ව 410-432) වසර 22 ක් රජ කළා. මහානාම ඇවෑමෙන් රජුගේ ද්‍රවිඩ බිසවකගේ පුතෙක් වූ සොත්තිසේන රජ වූ අතර එදිනම ඔහු මරා දැමූ අග බිසවගේ දියණිය වූ සංඝා කුමරිය තම ස්වාමියා වූ ඡත්තගාහකයාට (ක්‍රි:ව 432) රජකම හිමිකර දුණි. පූජාවලියේ ඇත්තේ සංඝා බිසව කොටගෙන ලමැනිතිස්ස නැමැත්තෙකු රජ වූ බවය. මහාවංසයේ ඇති ආකාරයට වසරක් රජකර ඡත්තගාහක මිය ගිය පසුව ඇමතියෙකුගේ සහයෙන් මිත්සෙන් (ක්‍රි:ව 432-433) නැමැත්තෙක් රාජ්‍යත්වයට පත්වූවා. මිත්සෙන් කාගේ කවුද යන්න වංසකතා තුළින් හෙළිනොවේ. පණ්ඩු (ක්‍රි:ව 433-438) නැමති ද්‍රවිඩ රජෙක් මොහු මරා මහවැලි ගගෙන් මෙතෙර පාලනය ගෙන ගියා. ඔහුගේ වසර 5 ක පාලන කාලයෙන් පසුව පුතුන් වූ පාරින්ද (ක්‍රි:ව 438-441) වසර 3 කුත් ඛුද්ද පාරින්ද (ක්‍රි:ව 441-456) වසර 16 කුත් බලයේ සිටියහ. ඒ කාලය වනවිට රුහුණේ සිටි ධාතුසේන හා මොහු අතර ගැටුම් ඇතිවූ බවයි මහාවංසය පවසන්නේ. කුඩා පාරින්දට පසු බලයට පත් තිරිතර (ක්‍රි:ව 456) මාස 2 කට පසුවත් දාඨිය (ක්‍රි:ව 456-459) අවුරුදු 3 කට පසුවත් ධාතුසේන විසින් මරා දැමුවා. ඉන් පසුව පීඨිය (ක්‍රි:ව 459) රජවී මාස 7 කින් මරාදැමූ ධාතුසේන අනුරාධපුරයේ රාජ්‍යත්වයට පත්වුණා.
ධාතුසේන (ක්‍රි:ව 459-477) රාජ්‍යත්වයට පත්වීමෙන් පසුව සේනාධිපතියා හා රජුගේ වෙනත් බිසවකගේ පුතෙක් වූ කාශ්‍යප එක්ව රජු මරා දැමූහ. ධාතුසේන 18 වසරක් රජකම් කළේය. ධාතුසේන මැරීමෙන් පසු අග මෙහෙසියගේ පුත් මුගලන් ඉන්දියාවට පලා ගියා. ඔහු මරා දැමීමට චර පුරුෂයන් මගින් කාශ්‍යප උත්සාහ කළ ද එය අසාර්ථක වූ බවයි මහාවංසය පවසන්නේ. කාශ්‍යප (ක්‍රි:ව 477-495) සීගිරිය පාලන මධ්‍යස්ථානය කර ගනිමින් 18 වසරක් රජ කළා. ඔහු මරුමුවට පත් කළ මුගලන් (ක්‍රි:ව 495-512) යළිත් අනුරාධපුරය පාලන මධස්ථානය බවට පත්කර 18 වසරක් පාලනය ගෙන ගියේය. රජ වීමෙන් පසු කාශයපට පක්ෂව සිටි ඇමතිවරුන් හා පුද්ගලයින් විශාල පිරිසක් මරා දැමූ බව මහාවංසය පවසයි. මුගලන් ඇවෑමෙන් ඔහු පුත් කුමාර ධාතුසේන (ක්‍රි:ව 512-520) වසර 9 ක් රට පාලනය කළේය. මෙම කුමරු කාලිදාස නැමති සිය මිතුරා මියගිය දිනයේ ඔහුගේ සොහොනට පැන දිවි නසා ගත්බව පූජාවලියේ හා රාජාවලියේ සඳහන් වේ. කුමාර ධාතුසේනට පසුව ඔහුගේ පුතා වූ කිත්තිසේන (ක්‍රි:ව 520-521) කුමරු රජ වූවා. ඔහු රජ කළේ මාස 9 ක පමණ කාලයකි. කිත්තිසේන මරාදැමූ මාමා කෙනෙකු වූ සිව (ක්‍රි:ව 521) රජවී දින 25 කින් මොග්ගල්ලානගේ සේනාපතියා වූ උපතිස්ස (ක්‍රි:ව 521-522) විසින් ඔහු ඝාතනය කර රජවූවා. සිව වසර 25 ක් රජ කළ බවයි රාජාවලියේ ඇත්තේ. මේ අතර උපතිස්සගේ දියණිය විවාහ කරගත් ඔහුගේ සේනාධිපති සිලාකාල දක්ඛිණ දේශයට පැනගොස් කැරලි ගැසුවේය. එවිට රජු වෙනුවෙන් රජුගේ පුත් ගිරිකසුබ් සටන් වැදුනා. මහාවංසයේ සඳහන් වන ආකාරයට මේ වන විට උපතිස්ස මහලු හා අඳ පුද්ගලයෙකි. සිලාකාලට මුහුණ දීමට නොහැකිව ගිරිකසුබ් සිය පියා ද රැගෙන මලය දේශයට පලා යාමේ දී ඇතිවූ සටනකින් පිය පුතු දෙදනාම මරුමුවට පත්විය. උපතිස්ස රජ කළේ මාස 6 ක කාලයකි. සිලාකාල (ක්‍රි:ව 522-535) රජ්‍යත්වයට පත් වූ අතර ඔහුට පුතුන් තිදෙනෙකි. ඔවුන් මුගලන්, දාඨාපභූතිය, උපතිස්ස ලෙසිනි. සිලාකාල රජු එම කුමාරවරුන් පාලනයට හවුල් කරගත් අතර වැඩිමහල් කුමරුට නැගෙනහිර රට ඈපා තනතුරත්, මධ්‍යම කුමරුට මලය හා දකුණු රටත්, මුහුදත් පවරා දුණි. බාලයා වූ උපතිස්ස අනුරාධපුරයේ සිට රාජ්‍ය පාලනයට සම්බන්ධ විය. 13 වසරක් රජ කර සිලාකාල මිය යාමෙන් පසුව දේශපාලනික අවුල්කාරී තත්ත්වයක් උද්ගතවිය. දෙවන පුතා වූ දාඨාපභූත (ක්‍රි:ව 535) කුමරු පියා මිය ගිය පසුව අනුරාධපුරයට පැමිණ රාජ්‍යය ලබා ගත්තේය. එයට විරුද්ධ වූ මල්ලී උපතිස්සත් වෙනත් පුද්ගලයනුත් ඔහු මරාදැමුවා. රාජ්‍යයට උරුමකම් කිවූ වැඩිමහල් කුමරා වූ මුගලන් තම සොහොයුරාට එරෙහිව යුද්ධයකට පැමිණියේය. මහාවංසයේ සඳහන්වන ආකාරය අනුව දෙදනා අතර ඇතිවූ ද්වන්ද සටනින් දාඨාපභූත පැරදී සියදිවි නසාගත් පසු මුගලන් සුළු මුගලන් (ක්‍රි:ව 535-555) හෙවත් දෙවන මුගලන් නමින් රජ වුනා. දාඨාපභූත මාස 6 ක් හා මුගලන් අවුරුදු 20 බැගින් රජ කළහ.
මුගලන්ගේ ඇවෑමෙන් ඔහුගේ බිසව රජුගේ නෑයින් මරවා පුතා වූ කිත්සිරිමෙවන් (ක්‍රි:ව 555-573) රාජ්‍යයේ අභිෂේක කර තමා විසින් පාලනය ගෙන ගියාය. මවගේ ආධිපත්‍යය යටතේ පාලනය ගෙනයාම නිසා රජුගේ බලය දුර්වල විය. කිත්සිරිමෙවන්ගේ දුර්වල පාලනයෙන් ප්‍රයෝජන ගත් සේනාපති මහානාග (ක්‍රි:ව 573-575) නැමැත්තෙක් රුහුණේ සිට පැමිණ රජු මරා වසර 3 ක් පාලනය ගෙන ගියේය. ඔහු ඇවෑමෙන් මහානාගගේ මාමාගේ පුතෙකු වූ අග්බෝ කුමරු (ක්‍රි:ව 575-608) රජ විය. පූජාවලියේ සඳහන් ආකාරයට මහානාග මරාදමා සිගනා සල දළ නාවෝ නැමැත්තෙක් රාජ්‍යයට පත්වී ඇත. අක්බෝ කුමරු රජවී ඇත්තේ ඔහු මැරීමෙනි. ඔහු සිය මාමා උප රජ තනතුරට ද, සොහොයුරා යුව රජ තනතුරට ද, බෑනා මලය රාජ තනතුරටත් පත්කර වසර 34 ක පාලනයක් ගෙන ගිය බව මහාවංසයේ සඳහන් වේ. ඒ රජුගේ මරණයෙන් පසු ඔහුගේ මහ ඈපා කුඩා අක්බෝ (ක්‍රි:ව 608-618) නොහොත් දෙවන අග්බෝ නමින් රාජ්‍යත්වයට පත් විය. මේ කාලයේ කළිගු රට රජුත්, බිසවත්, ඇමතියෙකුත් පැමිණ ලක්දිව මහණ වූ බව මහාවංසය පවසයි. කුඩා අක්බෝ රජු ඔවුන්ට කළයුතු සත්කාර දැක්වීය. කුඩා අක්බෝ රජුගේ දස වසරක පාලනය නිම වූ පසුව මෙහෙසියගේ නෑ කෙනෙකු වූ අසිග්ගාහක සංඝතිස්ස කුමරු (ක්‍රි:ව 618) දෙවන සංඝතිස්ස ලෙස රජ වුනි. එය ඇසූ සුළු මුගලන් රජුගේ සෙන්පතියෙකු වූ මුගලන් රුහුණේ සිට අනුරපුර කිරුල ගැනීමට යුධ ප්‍රකාශ කළේය. මෙය අනුරාධපුරයේ දේශපාලන තත්ත්වය අවුල් වියවුල්කාරී කාල පරිචිඡේදයකට ඇද දැමීමට හේතු විය. රජුගේ සෙනෙවියාගේ පාවා දීම නිසා සංඝතිස්සත් ඔහුගේ පුතාත් මරා දැමූ මුගලන් තුන් වන මොග්ගල්ලාන (ක්‍රි:ව 618-623) නම්න් රජවී වසර 6 ක් රට පාලනය කළේය. මුගලන් තමාට උදව් කළ සංඝතිස්සගේ සෙනෙවියාට මලය රාජ තනතුරත් ඔහුගේ පුතාට අසිග්ගාහක තනතුරත් ලබා දුණි. පසුව දෙදනා අතර ඇති වූ සැකයක් මුගලන් මලය රජු මරා දැමුවේය. අසිග්ගාහකයා රුහුණට පලා ගියේය. ඉන් පසුව මලය රටේ සැඟව සිටි සංඝතිස්සගේ පුතෙකු වූ ජෙට්ඨතිස්ස කුමාරයා ද සමඟ එක්ව සටන් කර මුගලන් මරා දැමූ අතර ජෙට්ඨතිස්ස කුමාරයා ද මැරීමට අසිග්ගාහකයා තැත් කළත් ඔහු යළිත් මලය රටටම පලා ගියා. අසිග්ගාහකයා සිලාමේඝවර්ණ (ක්‍රි:ව 623-632) නමින් වසර 9 ක් රාජ්‍යය විචාළේය. ජෙට්ඨතිස්ස කුමාරයාගේ මාමා කෙනෙකු වූ සිරිනාග ඉන්දියාවෙන් සේනා රැගෙන පැමිණ ලංකාවේ උතුර ඇල්ලීමට උත්සාහ ගත් නමුත් රජු එය මැඩපැවැත් වූවා. සිලාමේඝවර්ණගේ පුත් අක්බෝ කුමරු තුන්වන අග්බෝ (ක්‍රි:ව 632) නමින් රජ වූ අතර සිය සොහොයුරා වන මානා කුමරු උපරජ කොට දකුණට පිටත් කළා. මේ අතර ජෙට්ඨතිස්ස අවස්ථාවක් බලා අනුරාධපුරය ආක්‍රමණය කළ අතර ඒ වනවිට මාස 6 ක පමණ කාලයක් සිහසුන දැරූ අක්බෝ සටනින් පැරදී ඉන්දියාවට පැන ගියේය. ඒ සමඟ ජෙට්ඨතිස්ස තුන්වන ජෙට්ඨතිස්ස (ක්‍රි:ව 632) නමින් රජ වුණා. මේ අතර අක්බෝ රජුගේ නෑයින් රට පුරා කැරලි ගැසූහ. ඉන්දියාවේ සිට සේනා රැගෙන ආ අක්බෝ ජෙට්ඨතිස්ස හා සටන් වැදුනු අතර ජෙට්ඨතිස්ස පැරදී දිවිනසා ගත් බව මහාවංසය පවසයි. ඔහු රජකර තිබුනේ මාස 5 ක පමණ කාලයකි. නැවතත් අක්බෝ (ක්‍රි:ව 633-643) රජ විය. උප රාජ ලෙස කටයුතු කළ මානා කුමරු අන්තඃපුරයේ කළ අපරාධයක් නිසා ඇමතිවරුන් ඔහු මරා දැමූහ. හිස්වුනු උප රජ තනතුරට මල්ලී කසුබ් කුමරු පත් විය. මේ අතර ජෙට්ඨතිස්ස රජු වෙනුවෙන් ආධාරක සේනා රැගෙන ඒමට ඉන්දියාවට ගොස් සිටි දාඨාසිව නැමති ඇමතිවරයා මෙකළ රටේ ගැටුම්කාරී තත්ත්වය අසා සේනා ගෙන පැමිණ අක්බෝ හා ගැටුණි. පැරදුණු අක්බෝ රජු ඉන්දියාවට පලා ගියේය. දාඨාසිව දාඨෝපතිස්ස (ක්‍රි:ව 643-650) නමින් රජ වුනා. අක්බෝ යළිත් ලංකාවට පැමිණ රාජ්‍යත්වය සඳහා යුද්ධ ප්‍රකාශ කළේය. දෙදනාම වරින්වර ජය ගනිමින් සටන දිගු කාලයක් පැවතියා. තීරණාත්මක සටනකින් දාඨෝපතිස්ස ජයගනු ලැබීය. නැවත හමුදා සංවිධානය කර පැමිණෙන අරමුණින් අක්බෝ රුහුණට පැන ගිය අතර ඔහු එහි සිටිය දී සිය 12 වන රාජ වර්ෂයේ මිය ගියේය. ඔහුගේ යුව රජ වූ සොහොයුරු කාශ්‍යප දාඨෝපතිස්ස ඉන්දියාවට පලවාහැර දෙවන කාශ්‍යප (ක්‍රි:ව 650-659) නමින් අනුරපුර සිංහාසනයට පත් විය. නමුත් ඔහු ඔටුනු නොපැලදූ බවයි මහාවංසයේ සඳහන් වන්නේ. දාඨෝපතිස්ස යළිත් ඉන්දියාවේ සිට සේනා රැගෙන ආවත් මෙවර ඔහු මරා දැමීමට කාශ්‍යපට හැකිවිය. මුලින් රජවී වසර 12 කට පසුවයි ඔහුගේ මරණය සිදුවූයේ.
දාඨෝපතිස්ස හා කළ අවසන් සටනින් පසුව කාශ්‍යප රෝගී වුනා. තම දරුවන් ළදරු වූ නිසා බෑනා කෙනෙකු වූ මානා කුමරු රුහුණේ සිට අනුරාධපුරයට ගෙන්වා ගෙන පාලන කටයුතු හා දරුවන්ගේ භාරකාරීත්වය ඔහුට පැවරුවේය. රජවී 9 වන වසරේදී මෙතුමා මිය ගියේය. මේ කාලය වන විට පෙර සටන් පැවති කාලයේ දී ලංකාවට පැමිණ තිබූ ද්‍රවිඩ හේවායින් කැරලිගසා මානා කුමරු අනුරාධපුරයෙන් බැහැර ගිය අවස්ථාවක අනුරාධපුරයේ බලය ඇල්ලූහ. මානා රුහුණේ පාලක තම පියා වූ දප්පුලගේ ආධාරයෙන් අනුරාධපුරය ඔවුන්ගෙන් මුදා ගෙන තම පියා දප්පුල (ක්‍රි:ව 659) නමින් රාජ්‍යත්වයට පත් කළේය. දාඨෝපතිස්සගේ බෑනා කෙනෙක් වූ හත්ථදාඨ කුමරාට ලංකාවට එන ලෙස කැරලිකරුවන් හසුන් යැවූහ. ලංකාව ආක්‍රමණය කළ හත්ථදාඨ හා ගැටීමට නොහැකි වූ දප්පුල රජවී දින 7 කින් නැවත රුහුණට ගියේය. රුහුණට ගිය දප්පුල වසර 3 ක් හා මාස 3 ක් ජීවත් වූ බවයි පූජාවලියේ සඳහන් වෙන්නේ. නමුත් රාජාවලියේ ඇත්තේ දප්පුල රුහුණේ වසර 10 ක් සිටි බවය. සටනකින් තොරවම අනුරාධපුරය අල්ලාගත් හත්ථදාඨ දෙවන දාඨෝපතිස්ස (ක්‍රි:ව 659-667) නමින් රජ වුණා. දාඨෝපතිස්ස පැන්නීමට මාන කුමරු උත්සාහ ගත්තත් අවසානයේ ඔහු මරුමුවට පත් වුණා. දාඨෝපතිස්ස වසර 9 ක් රජ කළේය. මහාවංසයේ 43 වන පරිච්ඡේදයේ 37 වන ගාථාවේ සිට (201 පිටුව) රුහුණේ මානාගේ පරපුර නිවැරදිව දක්වා ඇත. දාඨෝපතිස්ස ඇවෑමෙන් ඔහුගේ බාල සොහොයුරු අග්බෝ සිවුවන අග්බෝ (ක්‍රි:ව 667-683) නමින් රජ වුණා. මොහුගේ පාලන කාලයේ සිටි ද්‍රවිඩ ප්‍රධානීන් ගැන අවස්ථා කිහිපයකදීම මහාවංසයේ සඳහන් වේ. අග්බෝ රජු සිය අවසාන කාලයේ පොළොන්නරුව පාලන මධ්‍යස්ථානය බවට පත්කර ගත්තේය. පොළොන්නරුව රජුගේ පාලන මධ්‍යස්ථානය වූ මුල්ම අවස්ථාව මෙයයි. වසර 12 ක් රජ කළ මෙතුමා අසාධ්‍ය රෝගයකින් මරණයට පත් වුණා. රජුගේ මරණින් පසුව පොත්ථකුට්ඨ නැමති ඇමතිවරයෙක් උප රජ දාඨාසිව සිරගත කර රාජ වංශයේ උපන් දන්ත (ක්‍රි:ව 683-684) නැමති පුරුෂයෙකු ගෙන්වා ඔහු අතකොලුවක් කර පාලනය ගෙන ගියේය. මහාවංසයේ 44 වන පරිච්ඡේදයේ 25 වන ගාථාවේ අග්බෝ රජුගේ උප රජ ලෙස සංඝතිස්ස නැමැත්තෙකුත් 39 වන ගාථාවේ දාඨාසිව නැමැත්තෙකුත් දක්වා ඇත. මොවුන් දෙදනා එක් අයෙක් ද නැද්ද යන්න පැහැදිලි නැත. දන්ත වසර 2 කින් මිය ගිය පසුව හත්ථදාඨ (ක්‍රි:ව 684) නැමති කුමරෙකු අභිෂේක කර පෙර ලෙසම පොත්ථකුට්ඨ පාලනය ගෙන ගියා. හත්ථදාඨ ද මාස 4 කින් මිය ගියේය. හත්ථදාඨ මිය ගිය ආකාරය මහාවංසයේ සඳහන් නොවේ. පූජාවලිය පවසන ආකාරයට හත්ථදාඨව ඔහුට පසුව රජ වූ මානවම්ම කුමරු විසින් මරා දැමුවේය.
මානවම්ම කුමරු අනුරාධපුරයේ රජ කළ දෙවන කාශ්‍යප රජුගේ පුතෙකු ලෙයසි මහාවංසය අනුව පෙනී යන්නේ. ඔහු මලය රජුගේ දියණිය වූ සංඝා කුමරිය හා විවාහවී උත්තර ප්‍රදේශයේ සැඟව සිට නරසීහ නැමති පල්ලව රජුගේ හමුදාවට එක්ව රජුගේ සිත දිනා ගත්තේය. පසුව පල්ලව රජුගේ උපකාරයෙන් දෙවන දාඨෝපතිස්ස වකවානුවේ ලංකාව ආක්‍රමණය කළේය. දාඨෝපතිස්ස මරා දැමීමට ඔහුට නොහැකි වූ අතර පල්ලව රාජ්‍යයේ ඇත්වූ තත්ත්වයක් නිසා මානවම්මට යළි ඉන්දියාවට යාමට සිදු විය. දෙවනවරට හත්ථදාඨ රජුගේ කාලයේ ලංකාව ආක්‍රමණය කළ මානවම්ම හත්ථදාඨව මරා දැමුවේය. පොත්ථකූඨ ඇමති දිවිනසා ගත්තේය. එයින් පසුව මානවම්ම (ක්‍රි:ව 684-718) රාජ්‍යත්වයට පත් වූවේය. පූජාවලියට අනුව මානවම්ම වසර 35 ක් රජකර තිබේ. මානවම්ම විස්තරයේ අවසානයත් සමඟ මහාවංසයේ පරිච්ඡේදයන්හී අවුල් සහගත බවක් දක්නට ලැබේ. ඔහු ඇවෑමෙන් ඔහුගේ පුතා වූ අග්බෝ කුමරු පස්වන අග්බෝ (ක්‍රි:ව 718-724) නමින් රජ විය. ඔහු වසර 6 ක් පාලනය ගෙන ගියේය. අග්බෝ ඇවෑමෙන් සොහොයුරු කාශ්‍යප තුන්වන කාශ්‍යප (ක්‍රි:ව 724-730) නමින් රජ විය. පූජාවලිය පවසන්නේ ඔහු වසර 7 ක් පාලනය ගෙන ගිය බවය. ඔහුට පසුව මල්ලී මහින්ද ආධිපාද (ක්‍රි:ව 730-733) තනතුරේ සිටිමින්ම වසර 3 ක් රට පාලනය කළේය. ඔහු අභිෂේකයට පත්වූයේ නැත. සොහොයුරු කාශ්‍යපගේ පුත්‍ර අග්බෝ උපරාජ කළේය. ඔහු මහින්ද රජුට පසුව හයවන අග්බෝ (ක්‍රි:ව 733-772) ලෙසින් රජ්‍යත්වයට පත්ව වසර 40 ක් ජීවත් විය. ඔහු මහින්ද රජුගේ පුත් අග්බෝට උපරජ කළේය. මොවුන් දෙදනා අතර යම් ගැටුම්කාරී තත්ත්වයක් ඇතිවුවද පසුව යළි සමගියක් ඇතිවිය. රජුගේ දියණිය ඔහුට විවාහ කර දුන්නේය. එම කුමරිය හා සම්බන්ධ සිදුවීමක් හේතුවෙන් කුමරියගේ මාමා කෙනෙකුගේ පුතෙක් හා රුහුණේ දී රජු හා උපරජු එක්ව සටන් කළහ. එයින් රජුගේ පාර්ශවය ජයගත්තේය. රජුට පසුව උපරජ අග්බෝ හත්වන අග්බෝ (ක්‍රි:ව 772-777) නමින් රාජ්‍යත්වයට පත්විය. ඔහු වසර 6 ක් පාලනය ගෙනගිය අතර පොලොන්නරුවේ දී මියගියා. මේ අවස්ථාවේ දී රාජ්‍යයට නිසි හිමිකරුවෙකු නොසිටීම හේතුවෙන් අවුල් සහගත බවක් උද්ගත වුණා. හයවන අග්බෝ රජුගේ සේනාපතිව සිටි මහින්ද නැමැත්තා රජුගේ මරණය අසා අනුරපුරට පැමිණ රජුගේ බිසව රාජ්‍යට පත්කර රටේ ආරක්ෂාව තමා වෙත පවරා ගත් අතර රජුගේ මරණයත් සමඟ ස්වාධීනත්වය ප්‍රකාශ කළ උත්තර ප්‍රදේශයන්හී බලය ද යළි අල්ලා ගත්තේය. වැන්දඹු බිසව මේ අතර මහින්ද සේනාපතිව මැරීමට උත්සාහ ගත්තේය. එය ව්‍යයර්ථ කළ මහින්ද සේනාපති ඇය සිරගත කර දෙවන මහින්ද (ක්‍රි:ව 777-797) නමින් රාජ්‍යත්වයට පත් විය. මේ අතර හයවන අග්බෝගේ බෑනා කෙනෙකු වූ දප්පුල ආදිපාද රජු හා කීපවතාවක්ම ගැටුම් ඇතිකර ගත් අතර පසුව දෙදනා අතර එකඟතාවයක් ඇතිවූවා. උතුරු ප්‍රදේශයත් කීපවතාවක්ම ස්වාධීන වුවත් රජු ඔවුන්ව ද මැඩපැවැත්වීය. මහ බිසව පිළිබඳ ඇතිවූ ගැටලුව හේතුවෙන් ඇය තමාගේ අග බිසව කර ගත්තේය. දෙවන මහින්ද රජු වසර 20 ක් රාජ්‍ය පාලනය ගෙන ගියේය.
දෙවන මහින්දට පසුව ඔහුගේ පුතෙකු වූ උදය (ක්‍රි:ව 797-801) රජවූවා. රජු මින්නේරියේ සිටියදී අසල ප්‍රදේශයක කැරැල්ලක් ඇති වූවා. රජතුමා එය මර්ධනය කිරීමට සිය පුතා සහ සෙනෙවියා පිටත් කළත් ඔවුන්ද කැරලි කරුවන්ට එක් විය. එය ඇසූ රජු ක්ෂණිකව කැරලිකරුවන් හා ඔවුන්ට පක්ෂපාතී අය මරාදමා පොළොන්නරුවට ගොස් සිය බලය තහවුරු කර ගත්තේය. මෙතුමා වසර 5 ක් පාලනය ගෙන ගියේය. ඔහු ඇවෑමෙන් පුත්‍රයෙකු වූ මිහිඳු තුන්වන මහින්ද (ක්‍රි:ව 801-804) නමින් රජ වූවා. ඔහුට පසුව සොහොයුරු අග්බෝ අටවන අග්බෝ (ක්‍රි:ව 804-815) නමින් රජවී 11 වසරක් රාජ්‍ය පාලනය ගෙන ගියේය. අටවන අග්බෝට පසුව මලණුවන් වූ දප්පුල දෙවන දප්පුල (ක්‍රි:ව 815-831) ලෙස අනුරාධපුරයේ රජවී වසර 16 ක් පාලනය ගෙන ගියේය. මෙකළ යම් අභ්‍යන්තරික දේශපාලන අර්බුද ඇති විය. ඉන් පසුව රජ වූවේ අග්‍රබෝධි නැමැත්තෙකි. ඒ නමවන අග්බෝ (ක්‍රි:ව 831-833) ලෙසිනි. ඔහු දප්පුලගේ පුතෙකු බවයි පූජාවලියේ හා රාජාවලියේ සඳහන්ව ඇත්තේ. ඔහුට තම සිංහාසනය රැක ගැනීමට ඉන්දියාවේ සිට ආ මහින්ද නැමැත්තෙක් සමඟ සටන් කිරීමට සිදුවිය. රජු එයින් ජය ගත් අතර මහින්ද යළි ඉන්දියාවට පැන ගියේය. අග්බෝ ඇවෑමෙන් සොහොයුරු සේන පළමුවන සේන (ක්‍රි:ව 833-853) ලෙස රාජ්‍යත්වයට පත්වූවේය. ඔහු ඉන්දියාවට පැන ගොස් සිටි මහින්ද චරපුරුෂයන් යොදවා මරා දැමුවේය. මෙකළ ලංකාවට පාණ්ඩ්‍ය ආක්‍රමණයක් එල්ල විය. මහාවංසයේ සඳහන්වන ආකාරයට ඇමතිවරුන්ගේ අසමගිය නිසා උතුරු ප්‍රදේශය සතුරාට යටත් වූවා. රජු තම සොහොයුරු මිහිඳු සටනට යැවූවද ඔහු පැරදී දිවි නසා ගත්තේය. රජුගේ තවත් සොහොයුරෙකු වූ කාශ්‍යප ඈපා ද සටනින් මිය ගියේය. සතුරන් අනුරාධපුරය අල්ලාගත් අතර රජු මලය දේශයට පැන ගියා. පාණ්ඩ්‍ය රජු සේන රජු සමඟ මිත්‍රත්වයකට කැමති යැයි දූතයින් එවීම නිසා දෙදනා අතර මිත්‍රත්වයක් ඇති වූවා. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස සේනට යළි රට බාර දී පාණ්ඩ්‍යයෝ ඉන්දියාවට පිටත් වූහ. මොහු රජවී 20 වන වසරේ දී පොලොන්නරුවේ දී මරුමුවට පත්විය. ඉන් පසුව රජුගේ සොහොයුරාගේ පුතෙකු වූ සේන දෙවන සේන (ක්‍රි:ව 853-887) ලෙස රජවූවේය. මෙකළ පාණ්ඩ්‍ය කුමරෙක් තම පිය රජුට එරෙහිව යුධ ආධාර ඉල්ලා ලංකාවට පැමිණිය්ය. ඔහුට අවශ්‍ය හමුදා සහය ලබා දුන් රජතුමා උපකාර ඉල්ලා ආ කුමරු රාජ්‍යත්වයට පත්කර පෙර ලක්දිවෙන් ගෙනගිය දේපළ නැවත ලංකාවට ගෙන්වා ගත්තේය. මෙවැනි විදේශ ආක්‍රමණයක් ලංකා දේශපාලන ඉතිහාසයේ සිදුවූ ප්‍රථම අවස්ථාව මෙයයි. මෙතුමා වසර 35 ක් රට පාලනය කළේය. දෙවන සේනට පසුව සොහොයුරු උදය දෙවන උදය (ක්‍රි:ව 887-898) නමින් රාජ්‍යත්වයට පත්විය. මෙකළ දෙවන සේන රජුගේ සහෝදර මහින්දගේ පුතෙකු වූ කිත්තග්ගබෝධි නැමති කුමරා රුහුණේ පාලකයා මරා රුහුණ අල්ලා ගත්තේය. රජු ඔහු අල්ලා ගන්නට තම සොහොයුරු දෙවන සේනගේ පුතෙක් වූ කාශ්‍යප කුමරු කැදවා ඔහුගේ පුත්‍රයා වූ මහින්ද රුහුණට පිටත් තළේය. ඔහු කිත්තග්ගබෝධි අල්ලා අනුරාධපුරයට එවා රුහුණ පාලනය කරන්නට විය. දෙවන උදය රජු වසර 11 ක් සිය පාලනය ගෙන ගියේය. ඔහු ඇවෑමෙන් බාල සොහොයුරු කාශ්‍යප හතරවන කාශ්‍යප (ක්‍රි:ව 898-914) ලෙස රාජ්‍යත්වයට පත් වූවේය. ඔහු සොහොයුරු සේනගේ පුත් කාශ්‍යප යුවරජ ධූරයට පත්කළේය. රුහුණේ සිටි මහින්ද කැරැල්ලක් ඇති කළ නමුත් ඔහුගේ පියා වූ යුවරජුගේත් භික්ෂූණ්වහන්සේලාගේත් මැදිහත් වීමෙන් තත්ත්වය සංසිඳුණි. මෙම රජු වසර 17 ක් සිය පාලනය ගෙනගිය බව මහාවංසයේ සඳහන් වේ.
දෙවන උදය රජුගේ පුතා වූ කාශ්‍යප ඉන් පසුව පස්වන කාශ්‍යප (ක්‍රි:ව 914-923) නමින් රාජ්‍යත්වයට පත් වූවේය. මෙකළ පාණ්ඩ්‍ය රජු චෝලයන්ට එරෙහිව ආධාර ඉල්ලා ලංකාවට පණිවිඩ එවුවේය. සක්කසෙනෙවියා යටතේ ඉන්දියාවට හමුදාවක් යැවූවද එහිදී බෝවූ රෝගයකින් සේනාධිපතියා ඇතුලු සෙබල පිරිස් මිය යන්නට වූ නිසා නැවත හමුදාව ලංකාවට කැදවීමට සිදුවිය. ඔහු රජ කළේ වසර 10 කි. පස්වන කාශ්‍යප ඇවෑමෙන් ඔහුගේ යුවරජ දප්පුල තුන්වන දප්පුල (ක්‍රි:ව 923-924) නමින් රජවී මාස 7 ක් පාලනය ගෙන ගියේය. ඔහුට පසුව මල්ලී දප්පුල සිවුවන දප්පුල (ක්‍රි:ව 924-935) ලෙස රජ බවට පත්වී වසර 12 ක් පාලනය ගෙන ගියේය. මේ කාලයේ පාණ්ඩ්‍ය රජු සොළීන්ට එරෙහිව ආධාර පතා ලංකාවට පැන ආවේය. ඔහුට ආධාර දීමට රජු කැමති වුවත් එවකට ලක්දිව තිබූ යම් දරුණු යුද්ධයක් නිසා එය කළ නොහැකි වූ බවයි මහාවංසයේ සඳහන් වන්නේ. මෙම දරුණු යුද්ධය අභ්‍යන්තර කැරැල්ලක් විය හැකිය. මෙ නිසා පාණ්ඩ්‍ය රජු සිය රාජ කකුධ භාණ්ඩ ලක්දිව තබා යළි ඉන්දියාවට ගියේය. මේ සිදුවීම වසර ගනනාවක් යන තුරුම ලංකාවේ දේශපාලනික අර්බුද ඇතිවීමට බලපෑවේය. පූජාවලියේ හා රජාවලියේ මෙම රජු සොළී රටින් ආ ද්‍රවිඩයන් පැන්නූ බවක්ද සඳහන් වේ. සිවුවන දප්පුල රජුගේ ඇවෑමෙන් ඔහුගේ යුවරජ උදය තුන්වන උදය (ක්‍රි:ව 935-938) නමින් වසර 3 ක් රාජ්‍යය විචාළේය. පූජාවලියේ උදය රජු වසර 8 ක් රජ කළ බව කියවේ. මෙකළ දේශපාලනික අවුලක් රටේ උද්ගත වුණා. එයට හේතුව වූයේ ඇමතිවරුන් පිරිසක් රාජ උදහසකින් ගැලවීමට තපෝවනයක සැඟවුණු විට රජු ඔවුන්ව එහිදීම මරා දැමීමය. මෙයින් කලකිරීමට පත්වුනු තපෝවනයේ භික්ෂූණ්වහන්සේලා රුහුණට ගියහ. කෝපයට පත්වුනු ගම් හා නගර වැසියනුත් හමුදාවත් කැරලි ගැසීම නිසා රජුට ආරක්ෂාව පතා අභයගිරියේ රත්නප්‍රසාදයේ සැඟවීමට සිදුවිය. ඉහත ක්‍රියාව කිරීමට රජුට උපකාර කළ ඇමතිවරුන් කැරලිකරුවන් අතින් මියගියා. උපරජු හා ආධිපාදවරයෙක් රුහුණට පැන ගියහ. පසුව භික්ෂූණ්වහන්සේලාගෙන් රජු හා යුවරජු සමාව ගෙන නැවත අනුරාධපුරයට කැදවාගෙන ඒමත් සමඟ තත්ත්වය සංසිඳුණි. උදය රජු ඇවෑමෙන් ඔහුගේ යුවරජ සේන තුන්වන සේන (ක්‍රි:ව 938-946) නමින් රාජ්‍යත්වයට පත් වූවේය. තුන්වන සේනට පසුව ඔහුගේ යුවරාජ උදය සිවුවන උදය (ක්‍රි:ව 946-954) ලෙස රාජ්‍යත්වයට පත් වූවේය. මේ වකවානුවේ සොළීන් පාණ්ඩ්‍ය රාජ කකුධ භාණ්ඩ ලබා ගැනීමට ලක්දිව ආක්‍රමණය කළේය. ඒ අවස්ථාවේ රජුගේ සෙනෙවියා අසල ප්‍රදේශයක කලහයක් මර්ධනයට ගොස් සිටි අතර රජු ඔහු කැදවා සොළීන් හා සටනට යැවුවත් එයින් සෙනෙවියා මිය ගියේය. රජු රුහුණට පැනගිය අතර සොළීන් යළි ඉන්දියාවට ගිය බවයි මහාවංසයේ සඳහන් වෙන්නේ. පසුව රජු විදුරඟ නැමැත්තා සෙනෙවි තනතුරට පත්කර සොළී දේශය ආක්‍රමණය කර ලක්දිවෙන් ගෙන ගිය සම්පත් යළි මෙරටට ගෙන ආවේය. උදය රජු වසර 8 ක් රජකම් කළේය. උදය රජුට පසුව ඔහුගේ යුවරාජ සේන සිවුවන සේන (ක්‍රි:ව 954-956) නමින් රජවී වසර 3 ක් රට පාලනය කළේය. ඔහු ඇවෑමෙන් යුවරාජ මිහිඳු සිවුවන මහින්ද (ක්‍රි:ව 956-972) යනුවෙන් රාජ්‍යත්වයට පත් වූවේය. මෙහු සොර සතුරන් නසා රට එක්සත් කළ යැයි මහාවංසයේ සඳහන් වේ. ඒ අනුව මෙකළ රටේ යම් ගැටුම්කාරී බවක් තිබුණා විය හැකිය. වල්ලභ නැමති ද්‍රවිඩ රාජෙක් නාගදීපයට බලසෙන් එවීමක් ද සිදුවී ඇති අතර ඔහුව පරාජය කිරීමට මහින්ද රජුට හැකිවිය. මෙතුමා 16 වසරක් රාජ්‍යය පාලනය කළේය. මහින්ද රජුගේ ඇවෑමෙන් ඔහුගේ කාලිංග බිසවගේ පුත් සේන පස්වන සේන (ක්‍රි:ව 972-982) නමින් 12 වන වියේදී රාජ්‍යත්වයට පත්වූවේය. ඔහු සිවුවන මහින්ද රජු සමයේ සිටි සේන සේනාධිපතියා අසල ගමක කැරැල්ලක් මර්ධනයට ගිය අවස්ථාවක තනතුරෙන් පහකර වෙනත් කෙනෙකු සේනාධිපති බවට පත් කළේය. මෙයින් කෝපයටපත් සේන සෙනෙවියා රජු හා සටනට ආවත් රජු රුහුණට පැන ගියේය. රජුගේ මවත් සෙනෙවියාට පක්ෂපාත වූවේය. සේන අනුරාධපුරය ද්‍රවිඩ කුලී හේවායින්ට භාර දී පොලොන්නරුවට ගියේය. රජතුමා යළි අනුරාධපුරය ගන්නට තැත් කළත් එය අසාර්ථක විය. මෙයින් පසුව ඇමතිවරු සාකච්ඡාකර රජු හා සෙනෙවියා යළි එක් කළහ. පසුව රජතුමා සුරා පානය කරමින් පොළොන්නරුවට ගොස් වසර 10 ක කාලයක් පාලනය ගෙන ගියේය.
පස්වන සේන රජුගේ ඇවෑමෙන් ඔහුගේ සොහොයුරු මිහිඳු පස්වන මිහිඳු (ක්‍රි:ව 982-1029) නමින් රාජ්‍යත්වය පත් වූවේය. ඔහු නා නා දේශයෙන් ආ ජනයාගෙන් ව්‍යාකූල වූ නුවර දස වසරක් දුකසේ වාසය කළා යැයි මහාවංසයේ සඳහන් වේ. මොහුගේ දුර්වල පාලනය හේතුවෙන් මිනිසුන් අය බදු නොගෙවූ අතර කුලී හේවායින්ට පඩි ගෙවීමට නොහැකි වීම නිසා ඔවුන් කැරලි ගැසූහ. රජු රුහුණට පැන ගියේය. කේරළ, සිංහල, කර්ණාටක හමුදා තමන්ට රිසි ආකාරයෙන් රටේ ප්‍රදේශවල අධිපතිකම් කළහ. මේ අතර සොළී රජු ලක්දිව ආක්‍රමණය කර මිහිඳු රජු අල්ලා ඉන්දියාවේ සිරගත කර පොළොන්නරුව අගනුවර ලෙසත් රක්පාන්කට සීමාව ලෙසත් ගෙන උතුරු ප්‍රදේශය පාලනය කළේය. මිහිඳු රජු සොළී අත්අඩංගුවේ සිටියදි රාජ්‍යත්වයෙන් 12 වන වසරේදී මිය ගියේය. නමුත් පූජාවලියේ හා රාජාවලියේ මිහිඳු රජු සොළී අත්අඩංගුවට පත්වූ බවක් සඳහන් නොවන අතර මෙතුමා වසර 48 ක් රට පාලනය කළ බවත් කියවේ. මේ සමඟ අනුරාධපුර යුගයේ බිඳ වැටීම සිදුවිය. මහාවංසයේ 55 වන පරිච්ඡේදයේ අග කොටසේ සිට අනුරාධපුර යුගයයෙන් පසු රටේ තත්ත්වය දැක්වේ.
මෙතැනින් පසුව පොළාන්නරු යුගයේ බිහිවීම සදහා පසුබිම සකස් විය................................
'
'
'
;
'
'
'
'
'
'
'
'
'
'
'
'
'
'
'
'
'
'
